Κινδύνους για την Κύπρο, αλλά και ευκαιρίες σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα, δημιουργεί το εκρηκτικό μείγμα της κρίσης στη Μέση Ανατολή. Αναλυτές αναδεικνύουν, μιλώντας στον «Π», την αναβάθμιση του γεωστρατηγικού ρόλου της Κύπρου, κωδικοποιώντας, όμως, την ίδια ώρα, τα ρίσκα τα οποία συνεπάγεται η εν λόγω γεωπολιτική αναβάθμιση, τόσο σε πολιτικοκοινωνικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο.
Μιχάλης Κοντός, αναπλ. καθηγητής Διεθνών Σχέσεων, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας
Με βάση την κατάσταση όπως διαμορφώνεται στη Μέση Ανατολή, αναβαθμίζεται ο ρόλος της Κύπρου στην ευρύτερη περιοχή αλλά και διεθνώς; Και αυτή η αναβάθμιση τι ρίσκα συνεπάγεται;
Πριν απαντηθεί το ερώτημα αυτό, προηγείται ένα άλλο, θεμελιώδες ερώτημα: Είναι εφικτή μια πολιτική επικερδούς ουδετερότητας, διά της οποίας η Κύπρος θα απέφευγε κάθε είδους εμπλοκή στην κρίση; Και, αν ναι, με ποιο κόστος; Οι δυνατότητες πλήρους ουδετερότητας σε μία σύγκρουση εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως η γεωγραφική τοποθέτηση του κράτους που ασκεί την ουδετερότητα σε συνάρτηση με την τοποθεσία της σύγκρουσης. Ένας άλλος παράγοντας είναι η δομή συμφερόντων και σχέσεων στην εν λόγω περιοχή και ευρύτερα στον κόσμο κατά τη δεδομένη περίοδο. Ένας τρίτος παράγοντας είναι οι δυνατότητες απορρόφησης του κόστους της ουδετερότητας. Επί της ουσίας λοιπόν, η Κύπρος είναι πολύ κοντά στην περιοχή της σύγκρουσης, αναπόφευκτα έχει βαθιά εμπλοκή στη δομή συμφερόντων και σχέσεων στην εν λόγω περιοχή, το ευρύτερο διεθνές σύστημα τελεί σε μετάβαση, άρα δεν υπάρχουν ούτως ή άλλως πολλά περιθώρια ουδετερότητας, ενώ είμαστε πολύ μικρό κράτος για να απορροφήσουμε το κόστος μιας ουδετερότητας η οποία θα αποτελούσε «πλεύση κόντρα στο ρεύμα». Συνεπώς, η απάντησή μου στο πρωταρχικό αυτό ερώτημα είναι ότι η Κύπρος δεν έχει την πολυτέλεια της πλήρους ουδετερότητας. Επί της ουσίας του ερωτήματός σας, ο ρόλος της Κύπρου όντως αναβαθμίζεται, τόσο στην ευρύτερη περιοχή όσο και διεθνώς. Εντούτοις, η αναβάθμιση δεν είναι πάντοτε καλή εξέλιξη. Εξυπακούεται, όπως σωστά σημειώνετε, σημαντικά ρίσκα. Το κατά πόσον η αναβάθμιση μπορεί να αντισταθμίσει τα ρίσκα εξαρτάται από την εξέλιξη που θα έχει η σύγκρουση, αλλά και από τη διαχείριση που θα κάνει η Κυπριακή Δημοκρατία. Βλέπετε, ελλείψει δυνατοτήτων επικερδούς ουδετερότητας, η μόνη επιλογή που απομένει είναι η περιορισμένη εμπλοκή, η οποία θα τύχει της κατάλληλης διαχείρισης. Σε αυτό το πλαίσιο, είναι πολύ σημαντικό η εμπλοκή αυτή να λαμβάνει υπόψη τα μακροπρόθεσμα και βραχυπρόθεσμα συμφέροντα της Κύπρου.
Εν προκειμένω, αυτά κατά τη γνώμη μου συνίστανται στα εξής:
• Πρώτον, αποχή από κάθε επιθετική στρατιωτική ενέργεια και κατά προτίμηση αποφυγή κάθε είδους στρατιωτικής εμπλοκής.
• Δεύτερον, ανάδειξη του ρόλου της Κύπρου ως παράγοντα σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, στον οποίον οι φίλοι της μπορούν να υπολογίζουν.
• Τρίτον, επαναφορά των σχέσεων της Κύπρου με το Ισραήλ και την Παλαιστίνη στην προτέρα τους κατάσταση, όταν η σύγκρουση θα έχει ολοκληρωθεί.
• Τέταρτον, επαναφορά των προ της σύγκρουσης εξελίξεων περιφερειακής συνεργασίας, όπως του Eastern Mediterranean Gas Forum, των Συμφωνιών του Αβραάμ και της διακήρυξης του Νέου Δελχί για την εναλλακτική συνδεσιμότητα της περιοχής.
Ενώ στο τέταρτο σημείο η Κύπρος δεν μπορεί να έχει ιδιαίτερη επιρροή, στα πρώτα τρία μπορεί, με την κατάλληλη διαχείριση, να μεγιστοποιήσει τα οφέλη και να ελαχιστοποιήσει τα κέρδη, νοουμένου φυσικά ότι η σύγκρουση αυτή δεν εξελίσσεται σε μια ολομέτωπη περιφερειακή ανάφλεξη μακράς διαρκείας και μεγάλης έντασης. Αν συμβεί κάτι τέτοιο, τότε οι δυνατότητες επικερδούς διαχείρισης περιορίζονται σημαντικά.
Γενικά, οι κρίσεις αυτού του είδους ενέχουν κινδύνους. Αν όμως δεν είσαι άμεσα εμπλεκόμενος, ενέχουν και ευκαιρίες. Συνεπώς, όσο η Κύπρος μένει εκτός του πυρήνα της σύγκρουσης και εμπλέκεται μόνο έμμεσα και με τρόπο που ικανοποιεί στο μέτρο του δυνατού τα συμφέροντα των φίλων της τόσο περισσότερα κέρδη μπορεί να αποκομίσει. Σε κάθε περίπτωση, είναι μια δύσκολη κατάσταση η οποία απαιτεί λεπτούς χειρισμούς και ενίοτε κρημνοβασία.
Γιάγκος Χατζηγιάννης, οικονομικός αναλυτής, CEO CIM
Πώς επηρεάζεται σε οικονομικό επίπεδο η Κύπρος από την κρίση στη Μέση Ανατολή; Ποιοι είναι οι κίνδυνοι αλλά και τα πιθανά οφέλη για την Κύπρο;
Αυτή τη στιγμή υπάρχει αβεβαιότητα και ανησυχία. Ο τουρισμός, για παράδειγμα, ο οποίος μπορεί αυτή τη στιγμή να είναι σε πολύ καλά επίπεδα, αλλά η ανησυχία για περαιτέρω προβλήματα στην περιοχή μπορεί να είναι ένας αποτρεπτικός παράγοντας για να έρθουν τουρίστες, τουλάχιστον τη φθινοπωρινή περίοδο. Επίσης, ενδεχόμενο νέο προσφυγικό κύμα θα μας βάλει σε δυσμενέστερη θέση σε σχέση με σήμερα. Από την άλλη, μπορεί να προκύψουν μακροπρόθεσμα οφέλη λόγω του γεωστρατηγικού ρόλου της Κύπρου.
Μακροπρόθεσμα οφέλη όπως;
Το γεγονός ότι η Κύπρος αναδεικνύεται σε έναν κόμβο ασφάλειας, μέσω συμφωνιών μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας με τις ΗΠΑ ή με τον Καναδά, ο οποίος θέλει να προστατεύσει τους πολίτες του που ζουν στις εμπόλεμες περιοχές δείχνει ότι το νησί μπορεί να αποτελέσει έναν πόλο σταθερότητας. Δεν θα δούμε άμεσα οικονομικά οφέλη, αλλά αναβαθμίζεται ο ρόλος της Κύπρου, γεγονός που μπορεί να βοηθήσει και προς την κατεύθυνση της προσέλκυσης επενδύσεων. Όμως, σε αυτή τη φάση, το νούμερο ένα είναι το θέμα της ασφάλειας, το οποίο και οι επενδυτές ιεραρχούν ψηλά. Επίσης, εμείς θέλουμε να έχουμε πρόσβαση στις αγορές τόσο του Ισραήλ όσο του Ιράν και των υπόλοιπων χωρών διότι πολιτικά είμαστε ουδέτεροι σε αυτή την κρίση.
Υπάρχει περίπτωση περισσότεροι επενδυτές από το Ισραήλ ή από άλλες χώρες της περιφέρειας να στραφούν προς την Κύπρο η οποία παρέχει σταθερότητα σε σύγκριση με την υπόλοιπη περιοχή;
Έχουμε το παράδειγμα του πολέμου στην Ουκρανία που ευνόησε την Κύπρο. 20.000 Ουκρανοί επιχειρηματίες ήρθαν στην Κύπρο μετά τον πόλεμο και δραστηριοποιούνται εδώ. Την ίδια ώρα έχουμε ήδη και πολλούς Ισραηλινούς, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στην Κύπρο. Φαίνεται ότι η αναταραχή οδηγεί περισσότερους ξένους να δημιουργούν τη βάση τους στην Κύπρο είτε για λόγους επιχειρηματικούς είτε για λόγους ποιότητας ζωής. Ως εκ τούτου, έχουν αυξηθεί τόσο η ζήτηση στον τομέα των ακινήτων όσο και οι επενδύσεις από το Ισραήλ διότι οι ξένοι θεωρούν ότι στην Κύπρο μπορούν να δραστηριοποιούνται χωρίς προβλήματα.
Χρειάζεται όμως προσοχή για να μην αποσταθεροποιηθεί η κυπριακή οικονομία και αγορά λόγω των ραγδαίων αλλαγών;
Οι πολλές επενδύσεις, για τις οποίες είμαστε περήφανοι, σίγουρα συνοδεύονται και από κάποια προβλήματα για τους ντόπιους. Αυτό είναι ένα φαινόμενο που εντοπίζεται τα τελευταία δέκα χρόνια ως αποτέλεσμα της ραγδαίας αύξησης των επενδύσεων στην Κύπρο. Λόγω της αυξημένης ζήτησης από το εξωτερικό και του πιο υψηλού βιοτικού επιπέδου που έχουν κάποιοι από τους ξένους επενδυτές, υπάρχει ανταγωνισμός και για την αγορά εργασίας αλλά και για την αγορά ακινήτων, γεγονός που προκαλεί μια ανισορροπία μεταξύ, από τη μια, των ξένων οι οποίοι έρχονται με πολλά λεφτά και, από την άλλη, των Κυπρίων που δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν. Χρειάζεται ισορροπία. Οι επενδύσεις έχουν βοηθήσει την Κύπρο να αναπτυχθεί, αλλά πρέπει να βρούμε την ισορροπία.
Επιτόκια. Πώς επηρεάζεται η κίνησή τους;
Το γεγονός ότι δεν υπάρχει ηρεμία στις αγορές καθυστερεί και τη μείωση των επιτοκίων. Οι αναταραχές εμποδίζουν τον πληθωρισμό να συνεχίσει την καθοδική του πορεία. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι μέσα στο 2024 θα έχουμε μόνο άλλη μια ή δύο μειώσεις επιτοκίων.
Ερατώ Κ. Μαρκουλλή, πρώην υπουργός Εξωτερικών
Αναβαθμίζεται ο γεωστρατηγικός ρόλος της Κύπρου; Ποια η δική σας ανάγνωση;
Κατ’ αρχάς θα ήθελα να τονίσω ότι, για την Κυπριακή Δημοκρατία, ο πρώτος και ύψιστος στόχος θα πρέπει να είναι η επίλυση του Κυπριακού, ούτως ώστε να καταστεί η Κύπρος ένα κανονικό κράτος. Με το κυπριακό πρόβλημα ανοικτό δεν θεωρώ ότι μπορούμε να θεωρηθούμε ως πόλος σταθερότητας και ειρήνης στην περιοχή, αλλά τουναντίον αποτελούμε μια παγωμένη μεν σύγκρουση, εστία όμως πιθανής μελλοντικής ανάφλεξης.
Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή είναι άκρως επικίνδυνη και μια γενικευμένη ανάφλεξη, με την εμπλοκή του Ιράν, του Λιβάνου και πιθανώς και άλλων κρατών της περιοχής εναντίον του Ισραήλ, θα οδηγήσει σε μια ηφαιστειακή έκρηξη που θα επιφέρει ανθρωπιστικές και υλικές καταστροφές που πιθανώς να μην έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα παρόμοιές της τις τελευταίες δεκαετίες. Είναι γι’ αυτό που όλη η διπλωματική προσπάθεια διεθνώς θα πρέπει να επικεντρωθεί στη μη έναρξη μιας τέτοιας γενικευμένης σύγκρουσης, η οποία θα είναι ίσως αδύνατο να ελεγχθεί. Η Κύπρος θα μπορούσε να συμβάλει μαζί με τα υπόλοιπα κράτη-μέλη της ΕΕ σε μια τέτοια διπλωματική προσπάθεια και να διαδραματίσει, μάλιστα, έναν καθοριστικό ρόλο, λόγω και της εγγύτητάς της στην περιοχή και των αρνητικών συνεπειών που θα είχε στην οικονομία της και γενικότερα μια τέτοια δυσάρεστη εξέλιξη.
Σε περίπτωση, όμως, που οι προσπάθειες αποτύχουν και εκραγεί μια γενικευμένη σύγκρουση, η Κύπρος θα πρέπει να τηρήσει μια θέση αρχών και να συνασπιστεί με τη θέση των Ηνωμένων Εθνών και της ΕΕ. Δεν έχει την πολυτέλεια να ακολουθεί πολιτικές των μεγάλων και περιφερειακών δυνάμεων, όπως των ΗΠΑ και του Ισραήλ, αν αυτές είναι ενάντια στις θέσεις ΟΗΕ και ΕΕ, γιατί θα ενεργεί ενάντια στα δικά της συμφέροντα και θα εμπλακεί σε περιπέτειες και κινδύνους με δραματικές ίσως συνέπειες, πολιτικές και οικονομικές, χωρίς να αποκλείεται και ακούσια στρατιωτική εμπλοκή της σε μια σύρραξη.
Η Κύπρος μπορεί και πρέπει να συνεχίσει να διαδραματίζει έναν σημαντικό και ίσως μοναδικό ρόλο, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, στον ανθρωπιστικό τομέα και κυρίως στη διευκόλυνση μετακίνησης πολιτών τρίτων χωρών από τις περιοχές συγκρούσεων. Η συμβολή μας αυτή είχε εκτιμηθεί τα μέγιστα στο παρελθόν και θα συνεχίσει να θεωρείται σημαντικός ο ρόλος μας στην περιοχή σε αυτόν τον τομέα.
